NCERT Solutions Class 9 Sanskrit (Abhyaswaan Bhav)
The NCERT Solutions in Sanskrit Language for Class 9 Sanskrit (Abhyaswaan Bhav – अभ्यासवान् भव) Chapter – 9 समासाः has been provided here to help the students in solving the questions from this exercise.
नवमः पाठः – (समासाः)
अभ्यासः
1. प्रदत्तपदानां विग्रहं कृत्वा समासनाम लिखत-
| समस्तपदम् | विग्र: | नाम |
| विद्यालय: | विद्याया: आलय: | तत्पुरुष |
| सप्तर्षिः | ________ | ________ |
| खलसज्जनौ | ________ | ________ |
| गृहोद्याने | ________ | ________ |
| विभवहीनाः | ________ | ________ |
| चतुर्भुर्जम् | ________ | ________ |
| पत्रपुष्पे | ________ | ________ |
| लौहघटिता | ________ | ________ |
| खगोत्तमः | ________ | ________ |
| सुखदुःखे | ________ | ________ |
| त्रिलोके | ________ | ________ |
उत्तर –
| समस्तपदम् | विग्र: | नाम |
| विद्यालय: | विद्याया: आलय: | तत्पुरुष |
| सप्तर्षिः | सप्तानाम् हृषिणां समासः | द्विगुः |
| खलसज्जनौ | खलः च सज्जनः च | द्वंद्व |
| गृहोद्याने | गृहस्य उद्याने | षष्ठी तत्पुरुष |
| विभवहीनाः | विभवैः हीनाः | तृतीय तत्पुरुष |
| चतुर्भुर्जम् | चतुर्ण्णाम् भुजानां समाहारः | द्विगु |
| पत्रपुष्पे | पत्रम् च पुष्पम् च | द्वंद्व |
| लौहघटिता | लौहेन घटिता | तृतीय तत्पुरुषः |
| खगोत्तमः | खगेषु उत्तमः | सप्तमी तत्पुरुषः |
| सुखदुःखे | सुखम् च दुखम् च | द्वंद्व |
| त्रिलोके | त्रयाणाम् लोकानाम समाहारः | द्विगु |
2. प्रदत्तपदानां समासं कृत्वा समासनाम लिखत-
| विग्रह: | समस्तपदम् | नाम |
| कुसुमानाम् | कुसुमावलि: | तत्पुरुष: |
| i. सप्तानां पदानां समाहारः | ______ | ______ |
| ii. परोषम् उपकार: | ______ | ______ |
| iii. राम च लक्ष्मन् च | ______ | ______ |
| iv. न पेयम् | ______ | ______ |
| v. धर्मः च अर्थः च | ______ | ______ |
| vi. कामः च मोक्षः च | ______ | ______ |
| vii. पञ्चानां वाटानां समाहारः | ______ | ______ |
| viii. मातुः गृहे | ______ | ______ |
| ix. न इष्टम् | ______ | ______ |
| x. त्रयाणाम् भुवानाम् समाहारः | ______ | ______ |
| xi. लाभः च अलाभः च | ______ | ______ |
उत्तर –
| विग्रह: | समस्तपदम् | नाम |
| कुसुमानाम् | कुसुमावलि: | तत्पुरुष: |
| i. सप्तानां पदानां समाहारः | सप्तपदम् | द्विगु |
| ii. परोषम् उपकार: | परोपकारः | षष्ठी तत्पुरुषः |
| iii. राम च लक्ष्मन् च | रामल्क्षमणो | द्वंद्व |
| iv. न पेयम् | अपेयम् | नञ् तत्पुरुष |
| v. धर्मः च अर्थः च | धर्माथौ | द्वंद्व |
| vi. कामः च मोक्षः च | काम्मोक्षौ | द्वंद्व |
| vii. पञ्चानां वाटानां समाहारः | पञ्चवटी | द्विगु |
| viii. मातुः गृहे | मातृगृहे | षष्ठी तत्पुरुष |
| ix. न इष्टम् | अनिष्टम | नञ् तत्पुरुष |
| x. त्रयाणाम् भुवानाम् समाहारः | त्रिभुवन | द्विगु |
| xi. लाभः च अलाभः च | लाभलाभौ | द्वंद्व |
