NCERT Solutions Class 7 Sanskrit (Ruchira)
The NCERT Solutions in Sanskrit Language for Class 7 Sanskrit (Ruchira) Chapter – 14 अनारिकायाः जिज्ञासा has been provided here to help the students in solving the questions from this exercise.
चतुर्दशः पाठः – (अनारिकायाः जिज्ञासा)
अभ्यासः
1. उच्चारणं कुरुत-
| मन्त्री | निर्माणम् | भ्रात्रा |
| कर्मकराः | जिज्ञासा | पित्रे |
| भ्रातृणाम् | उद्घाटनार्थम् | पितृभ्याम् |
| नेतरि | अपृच्छत् | चिन्तयति |
2. अधोलिखितानां प्रश्नानां उत्तराणि लिखत-
(क) कस्याः महती जिज्ञासा वर्तते?
उत्तर : – अनारिकायाः महती जिज्ञासा वर्तते।
(ख) मन्त्री किमर्थम् आगच्छति?
उत्तर : – मन्त्री नद्याः उपरि निर्मितः नवीनः सेतोः उद्घाटनाय आगच्छति।
(ग) सेतोः निर्माणं के अकुर्वन् ?
उत्तर : – सेतोः निर्माणं कर्मकराः अकुर्वन्।
(घ) सेतोः निर्माणाय कर्मकराः प्रस्तराणि कुतः आनयन्ति?
उत्तर : – सेतोः निर्माणाय कर्मकराः प्रस्तराणि पर्वतेभ्यः आनयन्ति।
(ङ) के सर्वकाराय धनं प्रयच्छन्ति?
उत्तर : – प्रजाः सर्वकाराय धनं प्रयच्छन्ति।
3. रेखाङ्कितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
(क) अनारिकायाः प्रश्नैः सर्वेषां बुद्धिः चक्रवत् भ्रमति ।
उत्तर : – कस्याः प्रश्नैः सर्वेषां बुद्धिः चक्रवत् भ्रमति?
(ख) मन्त्री सेतोः उद्घाटनार्थम् आगच्छति ।
उत्तर : – मन्त्री किमर्थम् आगच्छति?
(ग) कर्मकराः सेतोः निर्माणम् कुर्वन्ति।
उत्तर : – के सेतोः निर्माणम् कुर्वन्ति?
(घ) पर्वतेभ्यः प्रस्तराणि आनीय सेतोः निर्माणं भवति ।
उत्तर : – केभ्यः प्रस्तराणि आनीय सेतोः निर्माणं भवति?
(ङ) जनाः सर्वकाराय देशस्य विकासार्थं धनं ददति।
उत्तर : – जनाः कस्मै देशस्य विकासार्थं धनं ददति?
4. उदाहरणानुसारं रूपाणि लिखत।
|
विभक्तिः
|
एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
|
प्रथमा
|
पिता | पितरौ | पितरः (पितृ) |
| ______ | भातरौ | ______(भ्रातृ) | |
|
द्ववितीया
|
दातारम् | दातारौ | दातृन् (दातृ) |
| ______ | धातरौ | ______ (धातृ) | |
|
तृतीया
|
धात्रा | ______ | धातृभिः (धातृ) |
| ______ | कर्तृभ्याम् | ______ (कर्तृ) | |
|
चतुर्थी
|
नेत्रे | नेतृभ्याम् | नेतृभ्यः (नेतृ) |
| विधात्रे | ______ | ______ (विधातृ) | |
|
पञ्चमी
|
कर्तुः | कर्तृभ्याम् | कर्तृभ्यः (कर्तृ) |
| ______ | ______ | हर्तृभ्यः (हर्तृ) | |
|
षष्ठी
|
पितुः | पित्रोः | पितृणाम् (पितृ) |
| ______ | भ्रात्रो | ______ (भ्रातृ) | |
|
सप्तमी
|
सवितरि | सवित्रोः | सवितृषु (सवितृ) |
| अभिनेतरि | ______ | ______ (अभिनेतृ) | |
|
सम्बोधनम्
|
हे जामातः! | हे जामातरौ! | हे जामातरः (जामातृ) |
| हे नप्तः! | ______ | ______ (नप्तृ) |
उत्तर : –
|
विभक्तिः
|
एकवचनम्
|
द्विवचनम्
|
बहुवचनम्
|
|
प्रथमा
|
पिता | पितरौ | पितरः (पितृ) |
| भ्राता | भातरौ | भ्रातरः (भ्रातृ) | |
|
द्ववितीया
|
दातारम् | दातारौ | दातृन् (दातृ) |
| धातारम् | धातरौ | धातृन् (धातृ) | |
|
तृतीया
|
धात्रा | धातृभ्याम् | धातृभिः (धातृ) |
| कर्त्रा. | कर्तृभ्याम् | कर्तृभिः (कर्तृ) | |
|
चतुर्थी
|
नेत्रे | नेतृभ्याम् | नेतृभ्यः (नेतृ) |
| विधात्रे | विधातृभ्याम् | विधातृभ्यः (विधातृ) | |
|
पञ्चमी
|
कर्तुः | कर्तृभ्याम् | कर्तृभ्यः (कर्तृ) |
| हर्तृः | हर्तृभ्याम् | हर्तृभ्यः (हर्तृ) | |
|
षष्ठी
|
पितुः | पित्रोः | पितृणाम् (पितृ) |
| भ्रातृ | भ्रात्रो | भ्रातृणाम् (भ्रातृ) | |
|
सप्तमी
|
सवितरि | सवित्रोः | सवितृषु (सवितृ) |
| अभिनेतरि | अभिनेत्रोः | अभिनेतृषु (अभिनेतृ) | |
|
सम्बोधनम्
|
हे जामातः! | हे जामातरौ! | हे जामातरः (जामातृ) |
| हे नप्तः! | हे नप्तारौ! | हे नप्तारः! (नप्तृ) |
5. कोष्ठकेभ्यः समुचितपदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क) अहं प्रातः ______ सह भ्रमणाय गच्छामि। (पित्रा/पितुः)
(ख) बाला आपणा ______ फलानि आनयति। (भ्रातुः/भ्रात्रे)
(ग) कर्मकरा: सेतोः निर्माणस्य ______ भवन्ति। (कर्तारम्/कर्तारः)
(घ) तव ______ कुत्र जीविकोपार्जनं कुरुतः ? (भ्रातरः/भ्रातरौ)
(ङ) मम ______ तु एतेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि अददात् । (पिता/पितरः)
उत्तर : –
(क) अहं प्रातः पित्रा सह भ्रमणाय गच्छामि (पित्रा/पितुः)
(ख) बाला आपणात् भ्रात्रे फलानि आनयति। (भ्रातुः/भ्रात्रे)
(ग) कर्मकराः सेतोः निर्माणस्य कर्त्तारः भवन्ति। (कर्तारम्/कर्त्तारः)
(घ) मम पिता तु एतेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि अददात्। (पिता/पितरः)
(ङ) तव भ्रातरौ कुत्र जीविकोपार्जनं कुरुतः? (भ्रातरः/भ्रातरौ)
6. चित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषातः पदानि च प्रयुज्य वाक्यानि रचयत-
| धारयन्ति, बालाः, वसयानम्, छत्रम्, ते, आरोहन्ति, वर्षायाम् |
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
उत्तर : –
बालाः छत्रम् धारयन्ति।
बालाः वर्षायाम् छत्रम् धारयन्ति ।
बालाः वर्षायाम् बसयानम् आरोहन्ति ।
ते बसयानम् आरोहन्ति।
7. अधोलिखितानि पदानि आधृत्य वाक्यानि रचयत।
प्रश्नाः = ________
नवीनः = ________
प्रातः = ________
आगच्छति = ________
प्रसन्नः = ________
उत्तर : –
प्रश्ना: − ते प्रश्ना: पृच्छन्ति।
नवीन: − स: नवीन: पाठ पठति।
प्रात: − अहं प्रात: अध्ययनं करोमि।
आगच्छति − स: ग्रामात आगच्छति।
प्रसन्न: − अहं प्रसन्नोऽस्मि।
