NCERT Solutions Class 7 Sanskrit (Ruchira)
The NCERT Solutions in Sanskrit Language for Class 7 Sanskrit (Ruchira) Chapter – 13 अमृतं संस्कृतम् has been provided here to help the students in solving the questions from this exercise.
त्रयोदशः पाठः – (अमृतं संस्कृतम्)
अभ्यासः
1. उच्चारणं कुरुत-
| उपलब्धासु | सङ्गणकस्य |
| चिकित्साशास्त्रम् | वैशिष्ट्यम् |
| भूगोलशास्त्रम् | वाङ्मये |
| विद्यमानाः | अर्थशास्त्रम् |
उत्तर : – छात्र ध्यानपूर्वक शुद्ध उच्चारण करें।
2. प्रश्नानाम् एकपदेन उत्तराणि लिखत-
(क) का भाषा प्राचीनतमा?
उत्तर : – संस्कृत भाषा प्राचीनतमा।
(ख) शून्यस्य प्रतिपादनं कः अकरोत् ?
उत्तर : – शून्यस्य प्रतिपादनं आर्यभटः अकरोत्।
(ग) कौटिल्येन रचितं शास्त्रं किम्?
उत्तर : – कौटिल्येन रचितं शास्त्रं अर्थशास्त्रं अस्ति।
(घ) कस्याः भाषायाः काव्यसौन्दर्यम् अनुपमम्?
उत्तर : – संस्कृत भाषायाः काव्यसौन्दर्यम् अनुपमम्।
(ङ) काः अभ्युदयाय प्रेरयिन्ति?
उत्तर : – संस्कृते विद्यमानाः सूक्तयः अभ्युदयाय प्रेरयन्ति।
3. प्रश्नानाम् उत्तराणि एकवाक्येन लिखत।
(क) सङ्गणकस्य कृते सर्वोत्तमा भाषा का?
उत्तर : – सङ्गणकस्य कृते संस्कृतमेव सर्वोत्तमा भाषा।
(ख) संस्कृतस्य वाङ्मयं कैः समृद्धमस्ति?
उत्तर : – संस्कृतस्य वाङ्मयं वेदैः, पुराणैः, नीतिशास्त्रैः चिकित्साशास्त्रादिभिः च समृद्धमस्ति ।
(ग) संस्कृतम् किं शिक्षयति?
उत्तर : – संस्कृत सर्वभूतेशु आत्मवत् व्यवहारं कर्तुं संस्कृत शिक्षयति।
(घ) अस्माभिः संस्कृतं किमर्थं पठनीयम्?
उत्तर : – अस्माभिः संस्कृतं मनुष्यस्य समाजस्य च परिष्कारार्थम् पठनीयम्।
4. इकारान्त-स्त्रीलिङ्गशब्दरूपम् अधिकृत्य रिक्तस्थानानि पूरयत-
| गति (प्रथमा) | गतिः | गती | गतयः |
| मति (प्रथमा) | ______ | ______ | मतयः |
| बुद्धि (द्वितीय) | बुद्धिम् | बुद्धि | बुद्धीः |
| प्रीति (द्वितीय) | ______ | प्रीती | ______ |
| नीति (तृतीया) | नीत्या | नीतिभ्याम् | नीतिभिः |
| शान्ति (तृतीया) | ______ | ______ | शान्तिभिः |
| मति (चुतर्थी) | मत्यै/मतये | मतिभ्याम् | मतिभ्यः |
| प्रकृति (चुतर्थी) | ______/______ | प्रकृतिभ्याम् | ______ |
| कीर्ति (पञ्चमी) | कीर्त्याः/कीर्तेः | कीर्तिभ्याम् | कीर्तिभ्यः |
| गीति (पञ्चमी) | ______/ ______ | गीतिभ्याम् | ______ |
| सूक्ति (षष्ठी) | सूक्तेः/सूक्त्याः | सूक्त्योः | सूक्तीनाम् |
| कृति (षष्ठी) | ______/ ______ | ______ | कृतीनाम् |
| धृति (सप्तमी) | धृतौ/धृत्याम् | धृत्योः | धृतिषु |
| भीति (सप्तमी) | भीतौ/______ | ______ | ______ |
| मति (सम्बोधन) | हे मते! | हे मती! | हे मतयः! |
उत्तर : –
| गति (प्रथमा) | गति: | गती | गतय: |
| मति (प्रथमा) | मति: | मती | मतय: |
| बुद्धि (द्वितीया) | बुद्धिम् | बुद्धि | बुद्धी: |
| प्रीति (द्वितीया) | प्रीतिम् | प्रीती | प्रीती: |
| नीति (तृतीया) | नीत्या | नीतिभ्याम् | नीतिभि: |
| शान्ति (तृतीया) | शान्त्या | शान्तिभ्याम् | शान्तिभि: |
| मति (चतुर्थी) | मत्यै/मतये | मतिभ्याम् | मतिभय: |
| प्रकृति (चतुर्थी) | प्रकृत्यै/प्रकृतये | प्रकृतिभ्याम् | प्रकृतिभ्य: |
| कीर्ति (पञ्चमी) | कीर्त्या:/कीर्ते | कीर्तीभ्याम् | कीर्तिभ्य: |
| गीति (पञ्चमी) | गीत्या:/गीत्ये | गीतिभ्याम् | गीतिभ्य: |
| सूक्ति (पष्ठी) | सूक्ते:/सूक्तया: | सूक्त्यो: | सूक्तीनाम् |
| कृति (षष्ठी) | कृते:/कृत्या | कृत्यो: | कृतीनाम् |
| धृति (सप्तमी) | धृतौ/धृत्याम् | धृत्यो: | धृतिषु |
| भीति (सप्तमी) | भीतौ/भीत्याम् | भीत्यो: | भीतिषु |
| मति (सम्बोधन) | हे मते! | हे मती! | हे मतय:! |
5. रेखाङ्कितानि पदानि अधिकृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
(क) संस्कृते ज्ञानविज्ञानयोः निधिः सुरक्षितोऽस्ति ।
उत्तर : – संस्कृते ज्ञानविज्ञानयोः का सुरक्षितोऽस्ति?
(ख) संस्कृतमेव सङ्गणकस्य कृते सर्वोत्तमा भाषा।
उत्तर : – संस्कृतमेव कस्य कृते सर्वोत्तमा भाषा?
(ग) शल्यक्रियायाः वर्णनं संस्कृतसाहित्ये अस्ति।
उत्तर : – शल्यक्रियायाः वर्णनं कस्मिन् अस्ति?
(घ) वरिष्ठान् प्रति अस्माभिः प्रियं व्यवहर्त्तव्यम्।
उत्तर : – कान् प्रति अस्माभिः प्रियं व्यवहर्त्तव्यम् ?
6. उदाहरणानुसारं पदानां विभक्तिं वचनञ्च लिखत-
| पदानि | विभक्तिः | वचनम् |
| यथा- संस्कृतेः | षष्ठी | एकवचनम् |
|
गतिः
|
______ | ______ |
|
नीतिम्
|
______ | ______ |
|
सूक्तयः
|
______ | ______ |
|
शान्त्या
|
______ | ______ |
|
प्रीत्यै
|
______ | ______ |
|
मतिषु
|
______ | ______ |
उत्तर : –
| पदानि | विभक्ति | वचनम् |
| संस्कृते: | षष्ठी | एकवचनम् |
| गति: | प्रथमा | एकवचनम् |
| नीतिम् | द्वितीया | एकवचनम् |
| सूक्तय: | द्वितीया | बहुवचनम् |
| शान्त्या | तृतीया | एकवचनम् |
| प्रीत्यै | चतुर्थी | एकवचनम् |
| मतिषु | सप्तमी | बहुवचनम् |
7. यथायोग्यं संयोज्य लिखत-
| क | ख |
| कौटिल्येन | अभ्युदयाय प्रेरयन्ति। |
| चिकित्साशास्त्रे | ज्ञानविज्ञानपोषकम्। |
| शून्यस्य आविष्कर्ता | अर्थशास्त्रं रचितम्। |
| संस्कृतम् | चरकसुश्रुतयोः योगदानम्। |
| सूक्तयः | आर्यभटः। |
उत्तर : –
| क | ख |
| कौटिल्येन | अर्थशास्त्रं रचितम्। |
| चिकित्साशास्त्रे | चरकसुश्रुतयोः योगदानम्। |
| शून्यस्य आविष्कर्ता | आर्यभटः। |
| संस्कृतम् | ज्ञानविज्ञानपोषकम्। |
| सूक्तयः | अभ्युदयाय प्रेरयन्ति। |
