NCERT Solutions Class 6 Sanskrit (Ruchira)
The NCERT Solutions in Sanskrit Language for Class 6 Sanskrit (Ruchira) Chapter – 2 शब्द परिचय: – II has been provided here to help the students in solving the questions from this exercise.
द्वितीय: पाठ: – (शब्दपरिचय: – II)
अभ्यासः
1. (क) उच्चारणं कुरुत – (उच्चारण कीजिए)
छात्रा | लता | प्रयोगशाला | लेखिका |
शिक्षिका | पेटिका | माला | सेविका |
नौका | छुरिका | कलिका | गायिका |
(ख) चित्राणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत- (चित्रों को देखकर शब्दों का उच्चारण कीजिए)
उत्तर – छात्र स्वयं उच्चारण करें।
2. (क) वर्ण संयोजनं कृत्वा पदं कोष्ठके लिखत- (वर्णों को जोड़कर पद कोष्ठक में लिखिए)
यथा –
क् + उ + र् + उ + त् + अः | = | करुतः |
उ + द् + य् + आ + न् + ए | = | |
स् + थ् + आ + ल् + इ + क् + आ | = | |
घ् + अ + ट् + इ + क् + आ | = | |
स् + त् + र् + ई + ल् + इ + ङ् + ग् + अः | = | |
म् + आ + प् + इ + क् + आ | = |
उत्तर –
क् + उ + र् + उ + त् + अः | = | करुतः |
उ + द् + य् + आ + न् + ए | = | उद्याने |
स् + थ् + आ + ल् + इ + क् + आ | = | स्थालिका |
घ् + अ + ट् + इ + क् + आ | = | घटिका |
स् + त् + र् + ई + ल् + इ + ङ् + ग् + अः | = | स्त्रीलिंगः |
म् + आ + प् + इ + क् + आ | = | मापिका |
(ख) पदानां वर्णविच्छेदं प्रदर्शयत- (पदों का वर्ण-विच्छेद प्रदर्शित कीजिए-)
यथा –
कोकिले= क् + ओ + क् + इ + ल् + ए
चटके | = | __________ |
धाविकाः | = | __________ |
कुञ्चिका | = | __________ |
खट्वा | = | __________ |
छुरिका | = | __________ |
उत्तर –
चटके | = | च् + अ + ट् + अ + क् + ए |
धाविकाः | = | ध + आ + व् + इ + क् + आः |
कुञ्चिका | = | क् + उ + ञ् + च् + इ + क् + आ |
खट्वा | = | ख् + अ + ट् + व् + आ |
छुरिका | = | छ् + उ + र् + इ + क् + आ |
3. चित्रं दृष्ट्वा संस्कृतपदं लिखत- (चित्र देखकर संस्कृत पद लिखिए)
उत्तर –
4. वचनानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत- (वचनानुसार रिक्त स्थान भरिए)
एकवचनम् | द्विचनम् | बहुवचनम् |
यथा- लता | लते | लताः |
गीता
|
______ | ______ |
______ | पेटिके | ______ |
______ | ______ | खट्वाः |
सा | ______ | ______ |
______ | रोटिके | ______ |
उत्तर –
एकवचनम् | द्विचनम् | बहुवचनम् |
लता | लते | लताः |
गीता
|
गीते | गीताः |
पेटिका
|
पेटिके | पेटिकाः |
खट्वा
|
खट्वे | खट्वाः |
सा
|
ते | ताः |
रोटिका
|
रोटिके | रोटिकाः |
5. कोष्ठकात् उचितं शब्दं चित्वा वाक्यं पूरयत- (कोष्ठक से उचित शब्द चुनकर वाक्य पूरा कीजिए)
यथा –
बालिका पठति। (बालिका/बालिकाः)
(क) ______ चरतः। (अजा/अजे)
(ख) ______ सन्ति। (द्विचक्रिके/द्विचक्रिकाः)
(ग) ______ चलति। (नौके/नौका)
(घ) ______ अस्ति। (सूचिके/सूचिका)
(ङ) ______ उत्पतन्ति। (मक्षिकाः/मक्षिके)
उत्तर –
(क) अजे चरतः। (अजा/अजे)
(ख) द्विचक्रिकाः सन्ति। (द्विचक्रिके/द्विचक्रिकाः)
(ग) नौका चलति। (नौके/नौका)
(घ) सूचिका अस्ति। (सूचिके/सूचिका)
(ङ) मक्षिकाः उत्पतन्ति। (मक्षिकाः/मक्षिके)
6. सा, ते, ताः इत्येतेभ्यः उचितं सर्वनामपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (सा, ते, ताः इनमें से उचित सर्वनाम पद चुनकर रिक्त स्थान भरिए)
यथा – लता अस्ति। – सा अस्ति।
(क) महिलाः धावन्ति। – ______ धावन्ति।
(ख) सुधा वदति। – ______ वदति।
(ग) जवनिके दोलतः। – ______ दोलतः
(घ) पिपीलिकाः चलन्ति। – ______ चलन्ति।
(ङ) चटके कूजतः। – ______ कूजतः।
उत्तर –
(क) महिलाः धावन्ति। – ताः धावन्ति।
(ख) सुधा वदति। – सा वदति।
(ग) जवनिके दोलतः। – ते दोलतः
(घ) पिपीलिकाः चलन्ति। – ताः चलन्ति।
(ङ) चटके कूजतः। – ते कूजतः।
7. मञ्जूषातः कर्तृपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (मञ्जूषा से कर्त्तापद चुनकर रिक्तस्थान भरिए)
लेखिका | बालकः | सिंहाः | त्रिचक्रिका | पुष्पमालाः |
(क) ______ सन्ति।
(ख) ______ पश्यति।
(ग) ______ लिखति।
(घ) ______ गर्जन्ति।
(ङ) ______ चलति।
(क) पुष्पमालाः सन्ति।
(ख) बालकः पश्यति।
(ग) लेखिका लिखति।
(घ) सिंहाः गर्जन्ति।
(ङ) त्रिचक्रिका चलति।
गायतः | नृत्यति | लिखन्ति | पश्यन्ति | विहरतः |
(क) सौम्या ______।
(ख) चटके ______।
(ग) बालिके ______।
(घ) छात्राः ______।
(ङ) जनाः ______ ।
उत्तर –
(क) सौम्या नृत्यति ।
(ख) चटके विहरतः।
(ग) बालिके गायतः।
(घ) छात्राः लिखन्ति।
(ङ) जनाः पश्यन्ति।
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit (Ruchira)
- प्रथम: पाठ: – शब्दपरिचय: – I
- तृतीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – III
- चतुर्थ: पाठ: – विद्यालयः
- पंचम: पाठ: – वृक्षाः
- षष्ठ: पाठ: – समुद्रतटः
- सप्तम: पाठ: – बकस्य प्रतिकारः
- अष्टम: पाठ: – सूक्तिस्तबकः
- नवम: पाठ: – क्रीडास्पर्धा
- दशमः पाठः – कृषिकाः कर्मवीराः
- एकादशः पाठः – पुष्पोत्सवः
- द्वादशः पाठः – दशमः त्वम असि
- त्रयोदशः पाठः – विमानयानं रचयाम
- चतुर्दशः पाठः – अहह आः च
- पञ्चदशः पाठः – मातुलचन्द्र