NCERT Solutions Class 6 Sanskrit (Ruchira)
The NCERT Solutions in Sanskrit Language for Class 6 Sanskrit (Ruchira) Chapter – 15 मातुलचन्द्र! has been provided here to help the students in solving the questions from this exercise.
पञ्चदशः पाठः – (मातुलचन्द्र!)
अभ्यासः
1. बालगीतं साभिनयं सस्वरं गायत। (बालगीत अभिनय के साथ गाइए)
उत्तर – छात्र बालगीत स्वयं गाएँ।
2. रिक्तस्थानानि पूरथत पद्यांशान् योजयत- (पद्यांशों का मिलान कीजिए)
| मातुल! किरसि | सितपरिधानम् |
| तारकखचितं | श्रावय गीतिम् |
| त्वरितमेहि मां | चन्द्रिकावितानम् |
| अतिशयविस्तृत | कथं न स्नेहम् |
| धवलं तव | नीलाकाशः |
उत्तर –
| मातुल! किरसि | कथं न स्नेहम् |
| तारकखचितं | चन्द्रिकावितानम् |
| त्वरितमेहि मां | श्रावय गीतिम् |
| अतिशयविस्तृत | नीलाकाशः |
| धवलं तव | सितपरिधानम् |
3. पद्यांशों (पद्यांशों में रिक्त स्थान भरिए)
(क) प्रिय मातुल! ______ प्रीतिम्।
(ख) कथं प्रयास्यसि ______।
(ग) ______ क्वचिदवकाशः।
(घ) ______ दास्यसि मातुलचन्द्र!।
(ङ) कथमायासि न ______ गेहम्।
उत्तर –
(क) प्रिय मातुल! वर्धय मे प्रीतिम्।
(ख) कथं प्रयास्यसि मातुलचंद्र।
(ग) नैव दृश्यते क्वचिदवकाशः।
(घ) मह्यम् दास्यसि मातुलचन्द्र!
(ङ) कथमायासि न भो! मम गेहम्।
4. प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत- (प्रश्नों के उत्तर लिखिए)
(क) अस्मिन् पाठे क: मातुल:?
उत्तर – अस्मिन् पाठे चन्द्रः मातुलः।
(ख) नीलाकाशः कीदृशः अस्ति?
उत्तर – नीलाकाशः विस्तृतः अस्ति।
(ग) मातुलचन्द्रः किं न किरति?
उत्तर – मातुलचन्द्रः स्नेहं न किरति।
(घ) किं श्रावयितुं शिशुः चन्द्रम् कथयति?
उत्तर – गीतिं श्रावयितुं शिशुः चन्द्र कथयति।
(ङ) चन्द्रस्य सितपरिधानम् कथम् अस्ति?
उत्तर – चन्द्रस्य सितपरिधानम् तारकखचितम् अस्ति।
5. उदाहरणानुसारं निम्नलिखित पदानि सम्बोधने परिवर्तयत- (उदाहरणानुसार निम्नलिखित पदों को सम्बोधन में बदलिए)
यथा – चन्द्रः – चन्द्र!
(क) शिष्यः – ______
(ख) गोपाल: – ______
उत्तर –
(क) शिष्यः – शिष्य!
(ख) गोपाल: – गोपाल!
यथा – बालिका – बालिके!
(क) प्रियंवदा – ______
(ख) लता – ______
उत्तर –
(क) प्रियंवदा – प्रियंवदे!
(ख) लता – लते!
यथा – फलम् – फल!
(क) मित्रम् – ______
(ख) पुस्तकम् – ______
उत्तर –
(क) मित्र!
(ख) पुस्तक!
यथा – रविः – रवे!
(क) मुनिः – ______
(ख) कविः – ______
उत्तर –
(क) मुनिः – मुने!
(ख) कविः – कवे!
यथा – साधुः – साधो!
(क) भानुः – ______
(ख) पशुः – ______
उत्तर –
(क) भानुः – भानो!
(ख) पशुः – पशो!
यथा – नदी – नदि!
(ख) देवी – ______
(ख) मानिनी – ______
उत्तर –
(ख) देवी – देवि!
(ख) मानिनी – मानिनि!
6. मञ्जूषातः उपयुक्तानाम् अव्ययपदानां प्रयोगेण रिक्तस्थानानि पूरयत- (मञ्जूषा से उपयुक्त अव्ययपदों का प्रयोग करके रिक्त स्थान भरिए)
| कुतः | कदा | कुत्र | कथं | किम् |
(क) जगन्नाथपुरी ______अस्ति?
(ख) त्वं ______ पुरीं गमिष्यसि?
(ग) गङ्गानदी ______ प्रवहति?
(घ) तव स्वास्थ्यं ______अस्ति?
(ङ) वर्षाकाले मयूराः ______ कुर्वन्ति?
उत्तर –
(क) जगन्नाथपुरी कुत्र अस्ति?
(ख) त्वं कदा पुरीं गमिष्यसि?
(ग) गङ्गानदी कुतः प्रवहति?
(घ) तव स्वास्थ्यं कथम् अस्ति?
(ङ) वर्षाकाले मयूराः किम् कुर्वन्ति?
7. तत्समशब्दान् लिखत- (तत्सम शब्द लिखिए)
| मामा | __________ |
| मोर | __________ |
| तारा | __________ |
| कोयल | __________ |
| कबूतर | __________ |
| मामा | मातुल |
| मोर | मयूरः |
| तारा | तारकम् |
| कोयल | कोकिलः |
| कबूतर | कपोतः |
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit (Ruchira)
- प्रथम: पाठ: – शब्दपरिचय: – I
- द्वितीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – II
- तृतीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – III
- चतुर्थ: पाठ: – विद्यालयः
- पंचम: पाठ: – वृक्षाः
- षष्ठ: पाठ: – समुद्रतटः
- सप्तम: पाठ: – बकस्य प्रतिकारः
- अष्टम: पाठ: – सूक्तिस्तबकः
- नवम: पाठ: – क्रीडास्पर्धा
- दशमः पाठः – कृषिकाः कर्मवीराः
- एकादशः पाठः – पुष्पोत्सवः
- द्वादशः पाठः – दशमः त्वम असि
- त्रयोदशः पाठः – विमानयानं रचयाम
- चतुर्दशः पाठः – अहह आः च
