NCERT Solutions Class 6 Sanskrit (Ruchira)
The NCERT Solutions in Sanskrit Language for Class 6 Sanskrit (Ruchira) Chapter – 13 विमानयानं रचयाम has been provided here to help the students in solving the questions from this exercise.
त्रयोदशः पाठः – (विमानयानं रचयाम)
अभ्यासः
1. पाठे दत्तं गीतं सस्वरं गायत।
उत्तर – छात्र स्वयं सस्वर गाएँ।
2. कोष्ठकान्तर्गतेषु शब्देषु तृतीया-विभक्तिं योजयित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
यथा – नभः चन्द्रेण शोभते। (चन्द्र)
(क) सा ______ जलेन मुखं प्रक्षालयति। (विमल)
(ख) राघवः ______ विहरति। (विमानयान)
(ग) कण्ठः ______ शोभते। (मौक्तिकहार)
(घ) नभः ______ प्रकाशते। (सूर्य)
(ङ) पर्वतशिखरम् ______ आकर्षकं दृश्यते। (अम्बुदमाला)
उत्तर –
(क) सा विमलेन जलेन मुखं प्रक्षालयति। (विमल)
(ख) राघवः विमानयानेन विहरति। (विमानयान)
(ग) कण्ठः मौक्तिकहारेण शोभते। (मौक्तिकहार)
(घ) नभः सूर्येण प्रकाशते। (सूर्य)
(ङ) पर्वतशिखरम् अम्बुदमालया आकर्षकं दृश्यते। (अम्बुदमाला)
3. भिन्नवर्गस्य पदं चिनुत — भिन्नवर्गः
यथा – सूर्यः, चन्द्रः अम्बुदः शुक्रः। — अम्बुदः
(क) पत्राणि, पुष्पाणि, फलानि, मित्राणि। ______
(ख) जलचरः खेचरः, भूचरः, निशाचरः। ______
(ग) गावः, सिंहाः, कच्छपाः, गजाः। ______
(घ) मयूराः, चटकाः, शुकाः मण्डूकाः। ______
(ङ) पुस्तकालयः, श्यामपट्टः, प्राचार्यः, सौचिकः। ______
(च) लेखनी, पुस्तिका, अध्यापिका, अजा। ______
उत्तर –
(क) पत्राणि, पुष्पाणि, फलानि, मित्राणि। — मित्राणि
(ख) जलचरः खेचरः, भूचरः, निशाचरः। — निशाचरः
(ग) गावः, सिंहाः, कच्छपाः, गजाः। — कच्छपाः
(घ) मयूराः, चटकाः, शुकाः मण्डूकाः। — मण्डूकाः
(ङ) पुस्तकालयः, श्यामपट्टः, प्राचार्यः, सौचिकः। — सौचिकः
(च) लेखनी, पुस्तिका, अध्यापिका, अजा। — अजा
4. प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत
(क) के वायुयानं रचयन्ति?
उत्तर – राघव-माधव-सीता-ललिताः वायुयानं रचयन्ति।
(ख) वायुयानं कं-कं क्रान्त्वा उपरि गच्छति?
उत्तर – वायुयानं उन्नतवृक्षं तुङ्गं भवनं क्रान्त्वा उपरि गच्छति।
(ग) वयं कीदृशं सोपानं रचयाम?
उत्तर – वयं हिमवन्तं सोपानं रचयाम।
(घ) वयं कस्मिन् लोके प्रविशाम?
उत्तर – वयं चन्दिरलोके प्रविशाम।
(ङ) आकाशे काः चित्वा मौक्तिकहारं रचयाम?
उत्तर – आकाशे विविधाः ताराः चित्वा मौक्तिकहारं रचयाम।
(च) केषां गृहेषु हर्ष जनयाम?
उत्तर – दु:खित-पीड़ित-कृषिक जनानां गृहेषु हर्ष जनयाम।
5. विलोमपदानि योजयत
उन्नतः – पृथिव्याम्
गगने – असुन्दरः
सुन्दरः – अवनतः
चित्वा – शोकः
दुःखी – विकीर्य
हर्षः – सुखी
उत्तर –
उन्नतः – अवनतः
गगने – पृथिव्याम्सुं
सुन्दरः – असुन्दरः
चित्वा – विकीर्य
दु:खी – सुखी
हर्षः – शोकः
6. समुचितैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयत
| विभक्ति: | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमा | भानु: | भानू | ________ |
| द्वितीया | ________ | ________ | गुरुन् |
| तृतीया | ________ | पशुभ्याम् | ________ |
| चतुर्थी | साधवे | ________ | ________ |
| पच्चमी | वटो: | ________ | ________ |
| षष्ठी | गुरो: | ________ | ________ |
| सप्तमी | शिशौ | ________ | ________ |
| सम्बोधन | हे विष्णो! | ________ | ________ |
उत्तर –
| विभक्तिः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमा | भानुः | भानू | भानवः |
| द्वितीया | गुरुः | गुरू | गुरून् |
| तृतीया | पशुना | पशुभ्याम् | पशुभिः |
| चतुर्थी | साधवे | साधुभ्याम् | साधुभ्यः |
| पञ्चमी | वटोः | वटुभ्याम् | वटुभ्यः |
| षष्ठी | गुरोः | गुर्योः | गुरूणाम् |
| सप्तमी | शिशौ | शिश्वोः | शिशुषु |
| सम्बोधन | हे विष्णो | हे विष्णू | हे विष्णवः |
7. पर्याय-पदानि योजयत
गगने – जलदः
विमले – निशाकरः
चन्द्रः – आकाशे
सूर्यः – निर्मले
अम्बुदः – दिवाकरः
उत्तर –
गगने – आकाशे
विमले – निर्मले
चन्द्रः – निशाकरः
सूर्यः – दिवाकरः
अम्बुदः – जलदः
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit (Ruchira)
- प्रथम: पाठ: – शब्दपरिचय: – I
- द्वितीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – II
- तृतीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – III
- चतुर्थ: पाठ: – विद्यालयः
- पंचम: पाठ: – वृक्षाः
- षष्ठ: पाठ: – समुद्रतटः
- सप्तम: पाठ: – बकस्य प्रतिकारः
- अष्टम: पाठ: – सूक्तिस्तबकः
- नवम: पाठ: – क्रीडास्पर्धा
- दशमः पाठः – कृषिकाः कर्मवीराः
- एकादशः पाठः – पुष्पोत्सवः
- द्वादशः पाठः – दशमः त्वम असि
- चतुर्दशः पाठः – अहह आः च
- पञ्चदशः पाठः – मातुलचन्द्र
