NCERT Solutions Class 6 Sanskrit (Ruchira)
The NCERT Solutions in Sanskrit Language for Class 6 Sanskrit (Ruchira) Chapter – 11 पुष्पोत्सवः has been provided here to help the students in solving the questions from this exercise.
एकादशः पाठः – (पुष्पोत्सवः)
अभ्यासः
1. वचनानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत- (वचनानुसार रिक्त स्थान भरिए)
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| यथा – | मन्दिरे | मन्दिरयोः | मन्दिरेषु |
| असवरे | ______ | ______ | |
| ______ | स्थलयोः | ______ | |
| ______ | ______ | दिवसेषु | |
| क्षेत्रे | ______ | ______ | |
| ______ | व्यजनयोः | ______ | |
| ______ | ______ | पुष्पेषु |
उत्तर –
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| असवरे | अवसरयोः | अवसरेषु |
| स्थले | स्थलयोः | स्थलेषु |
| दिवसे | दिवसयोः | दिवसेषु |
| क्षेत्रे | क्षेत्रयोः | क्षेत्रेषु |
| व्यजने | व्यजनयोः | व्यजनेषु |
| पुष्पे | पुष्पयोः | पुष्पेषु |
2. कोष्ठकेषु प्रदत्तशब्देषु समुचितपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (कोष्ठकों में दिए गए शब्दों में उचित पद चुनकर रिक्त स्थान भरिए)
(क) ________ बहवः उत्सवाः भवन्ति। (भारतम्/भारते)
(ख) ________ मीनाः वसन्ति। (सरोवरे/सरोवरात्)
(ग) जनाः ________ पुष्पाणि अर्पयन्ति। (मन्दिरेण/मन्दिरे)
(घ) खगाः ________ निवसन्ति। (नीडानि/नीडेषु) ङ्के
(ड) छात्राः ________ प्रयोग कुर्वन्ति। (प्रयोगशालायाम्/प्रयोगशालायाः)
(च) ________ पुष्पाणि विकसन्ति। (उद्यानस्य/उद्याने)
उत्तर –
(क) भारते बहवः उत्सवाः भवन्ति। (भारतम्/भारते)
(ख) सरोवरे मीनाः वसन्ति। (सरोवरे/सरोवरात्)
(ग) जनाः मन्दिरे पुष्पाणि अर्पयन्ति। (मन्दिरेण/मन्दिरे)
(घ) खगाः नीडेषु निवसन्ति। (नीडानि/नीडेषु)
(ङ) छात्राः प्रयोगशालायाः प्रयोगं कुर्वन्ति। (प्रयोगशालायाम्/प्रयोगशालायाः)
(च) उद्याने पुष्पाणि विकसन्ति। (उद्यानस्य/उद्याने)
3. अधोलिखितानि पदानि आधृत्य सार्थकानि वाक्यानि रचयत- (निम्नलिखित पदों के आधार पर सार्थक वाक्य बनाइए)
| वानराः | वनेषु | तरन्ति |
| सिंहाः | वृक्षेषु | नृत्यन्ति |
| मयूराः | जले | उत्पतन्ति |
| मत्स्याः | आकाशे | गर्जन्ति |
| खगाः | उद्याने | कूर्दन्ति |
उत्तर –
(क) वानराः वृक्षेषु कूर्दन्ति।
(ख) सिंहाः वनेषु गर्जन्ति।
(ग) मयूराः उद्याने नृत्यन्ति।
(घ) मत्स्याः जले तरन्ति।
(ङ) खगाः आकाशे उत्पतन्ति।
4. प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत- (प्रश्नों के उत्तर लिखिए)
(क) जनाः पुष्पव्यजनानि कुत्र अर्पयन्ति?
उत्तर – जनाः पुष्प व्यजनानि योगमाया मन्दिरे बख्तियारकाकी इति अस्य समाधिस्थले अर्पयन्ति।
(ख) पुष्पोत्सवस्य आयोजन कदा भवति?
उत्तर – पुष्पोत्सवस्य आयोजन ऑक्टोबर्मासे भवति।
(ग) अस्माकं भारतदेशः कीदृशः अस्ति?
उत्तर – अस्माकं भारतदेश: उत्सवप्रियः अस्ति।
(घ) पुष्पोत्सवः केन नाम्ना प्रसिद्धः अस्ति?
उत्तर – पुष्पोत्सवः ‘फूल वालों की सैर’ इति नाम्ना प्रसिद्धः अस्ति।
(ङ) मेहरौलीक्षेत्रे कस्याः मन्दिरं कस्य समाधिस्थलञ्च अस्ति?
उत्तर – मेहरौलीक्षेत्रे योगमायाः मन्दिरम् बख्तियारकाकी इति अस्य समाधिस्थलम् च अस्ति।
5. कोष्ठकेषु दत्तेषु शब्देषु उचितां विभक्तिं प्रयुज्य वाक्यानि पूरयत- (कोष्ठक में दिए गए शब्दों में उचित विभक्ति लगाकर वाक्य पूरे कीजिए)
यथा – सरोवरे मीनाः सन्ति। (सरोवर)
(क) ________ कच्छपाः भ्रमन्ति। (तडाग)
(ख) ________ सैनिकाः सन्ति। (शिविर)
(ग) यानानि ________ धावन्ति। (राजमार्ग)
(घ) ________ रत्नानि सन्ति। (धरा)
(ङ) बालाः ________ क्रीडन्ति। (क्रीडाक्षेत्र)
उत्तर –
(क) तडागे कच्छपाः भ्रमन्ति (तडाग)
(ख) शिविरे सैनिकाः सन्ति। (शिविर)
(ग) यानानि राजमार्गे चलन्ति। (राजमार्ग)
(घ) धरायाम् रत्नानि सन्ति। (धरा)
(ङ) बालाः क्रीडाक्षेत्रे क्रीडयन्ति। (क्रीडाक्षेत्र)
6. मञ्जूषातः पदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (चुनकर रिक्त स्थान भरिए)
| पुष्पेषु | गङ्गायाम् | विद्यालये | वृक्षयोः | उद्यानेषु |
(क) वयं ________ पठामः।
(ख) जनाः ________ भ्रमन्ति।
(ग) ________ नौकाः सन्ति।
(घ) ________ भ्रमराः गुञ्जन्ति।
(ङ) ________ फलानि पक्वानि सन्ति।
उत्तर –
(क) वयं विद्यालये पठामः।
(ख) जनाः उद्यानेषु भ्रमन्ति।
(ग) गङ्गायाम् नौकाः सन्ति।
(घ) पुष्पेषु भ्रमराः गुञ्जन्ति।
(ङ) बालाः वृक्षयोः फलानि पक्वानि सन्ति।
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit (Ruchira)
- प्रथम: पाठ: – शब्दपरिचय: – I
- द्वितीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – II
- तृतीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – III
- चतुर्थ: पाठ: – विद्यालयः
- पंचम: पाठ: – वृक्षाः
- षष्ठ: पाठ: – समुद्रतटः
- सप्तम: पाठ: – बकस्य प्रतिकारः
- अष्टम: पाठ: – सूक्तिस्तबकः
- नवम: पाठ: – क्रीडास्पर्धा
- दशमः पाठः – कृषिकाः कर्मवीराः
- द्वादशः पाठः – दशमः त्वम असि
- त्रयोदशः पाठः – विमानयानं रचयाम
- चतुर्दशः पाठः – अहह आः च
- पञ्चदशः पाठः – मातुलचन्द्र
