NCERT Solutions Class 6 Sanskrit (Ruchira)
The NCERT Solutions in Sanskrit Language for Class 6 Sanskrit (Ruchira) Chapter – 10 कृषिका: कर्मवीरा: has been provided here to help the students in solving the questions from this exercise.
दशमः पाठः- (कृषिकाः कर्मवीराः)
अभ्यासः
1. उच्चारणं कुरुत- (उच्चारण कीजिए)
| सूर्यस्तपतु | जीर्णम् | शीतकालेऽपि |
| वारयितुम् | ग्रीष्मे | सस्यपूर्णानि |
| पदत्राणे | कण्टकावृता | क्षुधा-तृषाकुलौ |
उत्तर – छात्र स्वयं उच्चारण करें।
2. श्लोकांशान् योजयत- (श्लोकांशों का मिलान कीजिए)
| क | ख |
| गृहं जीर्णं न वर्षासु | तौ तु क्षेत्राणि कर्षतः। |
| हलेन च कुदालेन | या शुष्का कण्टकावृता। |
| पादयोर्न पदत्राणे | सस्यपूर्णानि सर्वदा। |
| तयोः श्रमेण क्षेत्राणि | शरीरे वसनानि नो। |
| धरित्री सरसा जाता | वृष्टिं वारयितुं क्षमम्। |
उत्तर –
| क | ख | ||
| गृहं जीर्णं न वर्षासु | वृष्टिं वारयितुं क्षमम्। | ||
| हलेन च कुदालेन | तौ तु क्षेत्राणि कर्षतः। | ||
| पादयोर्न पदत्राणे | शरीरे वसनानि नो। | ||
| तयोः श्रमेण क्षेत्राणि | सस्यपूर्णानि सर्वदा। | ||
| धरित्री सरसा जाता | या शुष्का कण्टकावृता। |
3. उपयुक्तकथानानां समक्षम् ‘आम्’ अनुपयुक्तकथनानां समक्षं ‘न’ इति लिखत- (उपयुक्त कथन के सामने ‘आम्’ और अनुपयुक्त कथन के सामने ‘न’ लिखिए)
| यथा – कृषकाः शीतकालेऽपि कर्मठाः भवन्ति। | आम् |
| कृषकाः हलेन क्षेत्राणि न कर्षन्ति। | न |
| (क) कृषकाः सर्वेभ्यः अन्नं यच्छन्ति। | |
| (ख) कृषकाणां जीवनं कष्टप्रदं न भवति। | |
| (ग) कृषकः क्षेत्राणि सस्यपूर्णानि करोति। | |
| (घ) शीते शरीरे कम्पनं न भवति। | |
| (ङ) श्रमेण धरित्री सरसा भवति। |
उत्तर –
| (क) कृषकाः सर्वेभ्यः अन्नं यच्छन्ति। | आम् |
| (ख) कृषकाणां जीवनं कष्टप्रदं न भवति। | न |
| (ग) कृषकः क्षेत्राणि सस्यपूर्णानि करोति। | आम् |
| (घ) शीते शरीरे कम्पनं न भवति। | न |
| (ङ) श्रमेण धरित्री सरसा भवति। | आम् |
4. मञ्जूषातः पर्यायवाचिपदानि चित्वा लिखत- (मञ्जूषा से समानार्थक पद चुनकर लिखिए)
| रविः | वस्त्राणि | जर्जरम् | अधिकम् | पृथ्वी | पिपासा |
| वसनानि | ________ |
| सूर्य | ________ |
| तृषा | ________ |
| विपुलम् | ________ |
| जीर्णम् | ________ |
| धरित्री | ________ |
उत्तर –
| वसनानि | वस्त्राणि |
| सूर्य | रविः |
| तृषा | पिपासा |
| विपुलम् | अधिकम् |
| जीर्णम् | जर्जरम् |
| धरित्री | पृथ्वी |
5. मञ्जूषात: विलोमपदानि चित्वा लिखत- (मञ्जूषा से विलोम पद चुनकर लिखिए)
| धनिकम् | नीरसा | अक्षमम् | दुःखम् | शीते | पार्श्वे |
| सुखम् | ________ |
| दूरे | ________ |
| निर्धनम् | ________ |
| क्षमम् | ________ |
| ग्रीष्मे | ________ |
| सरसा | ________ |
उत्तर –
| सुखम् | दुःखम् |
| दूरे | पार्श्वे |
| निर्धनम् | धनिकम् |
| क्षमम् | अक्षमम् |
| ग्रीष्मे | शीते |
| सरसा | नीरसा |
6. प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत- (प्रश्नों के उत्तर लिखिए)
(क) कृषका: केन क्षेत्राणि कर्षन्ति?
उत्तर – कृषकाः हलेन कुदालेन च क्षेत्राणि कर्षन्ति।
(ख) केषां कर्मवीरत्वं न नश्यति?
उत्तर – कृषकाणां कर्मवीरत्वं न नश्यति।
(ग) श्रमेण का सरसा भवति?
उत्तर – श्रमेण पृथ्वी (धारित्री) सरसा भवति।
(घ) कृषकाः सर्वेभ्यः किं किं यच्छन्ति?
उत्तर – कृषकाः सर्वेभ्यः शाकम्, अन्नम्, दुग्धम्, फलम् च यच्छन्ति।
(ङ) कृषकात् दूरे किं तिष्ठति?
उत्तर – सुखम् कृषकात् दूरे तिष्ठति।
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit (Ruchira)
- प्रथम: पाठ: – शब्दपरिचय: – I
- द्वितीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – II
- तृतीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – III
- चतुर्थ: पाठ: – विद्यालयः
- पंचम: पाठ: – वृक्षाः
- षष्ठ: पाठ: – समुद्रतटः
- सप्तम: पाठ: – बकस्य प्रतिकारः
- अष्टम: पाठ: – सूक्तिस्तबकः
- नवम: पाठ: – क्रीडास्पर्धा
- एकादशः पाठः – पुष्पोत्सवः
- द्वादशः पाठः – दशमः त्वम असि
- त्रयोदशः पाठः – विमानयानं रचयाम
- चतुर्दशः पाठः – अहह आः च
- पञ्चदशः पाठः – मातुलचन्द्र
