NCERT Solutions Class 6 Sanskrit (Ruchira)
The NCERT Solutions in Sanskrit Language for Class 6 Sanskrit (Ruchira) Chapter – 1 शब्द परिचय: – I has been provided here to help the students in solving the questions from this exercise.
प्रथम: पाठ: – (शब्दपरिचय: – I)
अभ्यासः
1. (क) उच्चारणं कुरुत – (उच्चारण कीजिए)
| छात्रः | गजः | घटः |
| शिक्षकः | मकर: | दीपकः |
| मयूरः | बिडाल: | अश्वः |
| शुकः | मूषक: | चन्द्रः |
| बालकः | चालक: | गायक: |
(ख) चित्राणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत- (चित्रों को देखकर शब्दों का उच्चारण कीजिए)
2. (क) वर्णसंयोजनेन पदं लिखत- (वर्ण जोड़कर पद लिखिए) –
यथा –
| च् + अ + ष् + अ + क् + अः | = | चषकः |
| स् + औ + च् + इ + क् + अः | = | |
| श् + उ + न् + अ + क् + औ | = | |
| ध् + आ + व् + अ + त् + अः | = | |
| व् + ऋ + द् + ध् + आः | = | |
| ग् + आ + य्+ अ + न् + त् + इ | = |
उत्तर : –
| च् + अ + ष् + अ + क् + अः | = | चषकः |
| स् + औ + च् + इ + क् + अः | = | सौचिकः |
| श् + उ + न् + अ + क् + औ | = | शुनकौ |
| ध् + आ + व् + अ + त् + अः | = | धावतः |
| व् + ऋ + द् + ध् + आः | = | वृद्धाः |
| ग् + आ + य्+ अ + न् + त् + इ | = | गायन्ति |
(ख) पदानां वर्णविच्छेदं प्रदर्शयत- (पदों का वर्ण-विच्छेद प्रदर्शित कीजिए)
यथा – ल् + अ + घ् + उः
| सीव्यति | = | __________ |
| वर्णाः | = | __________ |
| कुक्कुरौ | = | __________ |
| मयूराः | = | __________ |
| बालकः | = | __________ |
उत्तर : –
| सीव्यति | = | स् + ई + व् + य् + त् + इ |
| वर्णाः | = | व् + अ + र् + ण् + आः |
| कुक्कुरौ | = | क् + उ + क् + क् + उ + र् + औ |
| मयूराः | = | म् + अ + य् + ऊ + र् + आः |
| बालकः | = | ब् + आ + ल् + क् + अः |
3. उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (उदाहरण देखकर रिक्त स्थान भरिए)
यथा –
| चषकः | चषकौ | चषकाः |
| ______ | बलीवर्दौ | ______ |
| शुनकः | ______ | ______ |
| ______ | ______ | मृगाः |
| ______ | सौचिकौ | ______ |
| मयूरः | ______ | ______ |
उत्तर : –
| चषकः | चषकौ | चषकाः |
| बलीवर्दः | बलीवर्दौ | बलीवर्दाः |
| शुनकः | शुनकौ | शुनकाः |
| मृगः | मृगौ | मृगाः |
| सौचिकः | सौचिकौ | सौचिकाः |
| मयूरः | मयूरौ | मयूराः |
4. चित्राणि दृष्ट्वा संस्कृतपदानि लिखत- (चित्रों को देखकर संस्कृत पद लिखिए)
उत्तर : –
5. चित्रं दृष्टवा उत्तरं लिखत- (चित्र देखकर उत्तर लिखिए)
उत्तर : –
6. पदानि संयोज्य वाक्यानि रचयत- (पदों का मिलान करके वाक्य बनाइए)
गजाः – नृत्यन्ति
सिंहौ – गायति
गायक: – पठतः
बालकौ – चलन्ति
मयूराः – गर्जतः
उत्तर:
गजाः – चलन्ति।
सिंहौ – गर्जतः।
गायकः – गायति।
बालकौ – पठतः।
मयूराः – नृत्यन्ति।
7. मञ्जूषातः पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (मञ्जूषा से पद चुनकर रिक्त स्थान भरिए)
| नृत्यन्ति | गर्जतः | धावति | चलतः | फलन्ति | खादति |
(क) मयूराः ______।
(घ) सिंहौ ______।
(ख) गजौ ______।
(ङ) वानरः ______ ।
(ग) वृक्षाः ______।
(च) अश्वः ______।
उत्तर:
(क) मयूराः नृत्यन्ति।
(घ) सिंहौ चलतः।
(ख) गजौ फलन्ति।
(ङ) वानरः गर्जतः।
(ग) वृक्षाः खादति।
(च) अश्वः धावति।
8. सः, तौ, ते इत्येतेभ्यः उचितं सर्वनामपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (सः, तौ, ते – इन में से उचित सर्वनाम पद चुनकर रिक्त स्थान भरिए)
| यथा- | अश्वः धावति। | – | सः धावति। |
| (क) | गजाः चलन्ति। | – | ____ चलन्तिः। |
| (ख) | छात्रौ पठतः। | – | ____ पठतः। |
| (ग) | वानराः क्रीडन्ति। | – | ____ क्रीडन्ति। |
| (घ) | गायकः गायति। | – | ____ गायति। |
| (ङ) | मयूराः नृत्यन्ति। | – | ____ नृत्यन्ति। |
उत्तर :-
| (क) | गजाः चलन्ति। | – | ते चलन्तिः। |
| (ख) | छात्रौ पठतः। | – | तौ पठतः। |
| (ग) | वानराः क्रीडन्ति। | – | ते क्रीडन्ति। |
| (घ) | गायकः गायति। | – | सः गायति। |
| (ङ) | मयूराः नृत्यन्ति। | – | ते नृत्यन्ति। |
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit (Ruchira)
- द्वितीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – II
- तृतीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – III
- चतुर्थ: पाठ: – विद्यालयः
- पंचम: पाठ: – वृक्षाः
- षष्ठ: पाठ: – समुद्रतटः
- सप्तम: पाठ: – बकस्य प्रतिकारः
- अष्टम: पाठ: – सूक्तिस्तबकः
- नवम: पाठ: – क्रीडास्पर्धा
- दशमः पाठः – कृषिकाः कर्मवीराः
- एकादशः पाठः – पुष्पोत्सवः
- द्वादशः पाठः – दशमः त्वम असि
- त्रयोदशः पाठः – विमानयानं रचयाम
- चतुर्दशः पाठः – अहह आः च
- पञ्चदशः पाठः – मातुलचन्द्र
