NCERT Solutions Class 6 Sanskrit (Ruchira)
The NCERT Solutions in Sanskrit Language for Class 6 Sanskrit (Ruchira) Chapter – 5 वृक्षा: has been provided here to help the students in solving the questions from this exercise.
पंचम: पाठ: – (वृक्षा:)
अभ्यासः
1. वचनानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत- (वचनानुसार रिक्त स्थान भरिए)
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| यथा- | वनम् | वने | वनानि |
| ______ | जले | ______ | |
| बिम्बम् | ______ | ______ | |
| यथा- | वृक्षम् | वृक्षौ | वृक्षान् |
| ______ | ______ | पवनान् | |
| ______ | जनौ | ______ |
उत्तर –
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| यथा- | वनम् | वने | वनानि |
| जलम् | जले | जलानि | |
| बिम्बम् | बिम्बे | बिम्बानि | |
| यथा- | वृक्षम् | वृक्षौ | वृक्षान् |
| पवनम् | पवनौ | पवनान् | |
| जनम् | जनौ | जनान् |
2. कोष्ठकेषु प्रदत्तशब्देषु उपयुक्तविभक्तिं योजयित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (कोष्ठक में दिए गए शब्दों में उचित विभक्ति लगाकर रिक्तस्थान भरिए)
यथा – अहं रोटिकां खादामि। (रोटिका)
(क) त्वं ______ पिबसि। (जल)
(ख) छात्रः ______ पश्यति। (दूरदर्शन)
(ग) वृक्षाः ______ पिबन्ति। (पवन)
(घ) ताः ______ लिखन्ति। (कथा)
(ङ) आवाम् ______ गच्छावः। (जन्तुशाला)
उत्तर –
(क) त्वं जलं पिबसि। (जल)
(ख) छात्रः दूरदर्शनम् पश्यति। (दूरदर्शन)
(ग) वृक्षाः पवनम् पिबन्ति। (पवन)
(घ) ताः कथां लिखन्ति। (कथा)
(ङ) आवाम् जन्तुशालाम् गच्छावः। (जन्तुशाला)
3. अधोलिखितेषु वाक्येषु कर्तृपदानि चिनुत- (निम्नलिखित वाक्यों में कर्ता पद चुनिए)
(क) वृक्षाः नभः शिरस्सु वहन्ति।
(ख) विहगाः वृक्षेषु कूजन्ति।
(ग) पयोदर्पणे वृक्षाः स्वप्रतिबिम्बं पश्यन्ति।
(घ) कृषक: अन्नानि उत्पादयति।
(ङ) सरोवरे मत्स्याः सन्ति।
उत्तर –
(क) वृक्षाः
(ख) विहगाः
(ग) वृक्षाः
(घ) कृषकः
(ङ) मत्स्याः
4. प्रश्नानामुत्तराणि लिखत- (प्रश्नों के उत्तर लिखिए)
(क) वृक्षाः कैः पातालं स्पृशन्ति?
उत्तर – वृक्षाः पादैः पातालं स्पृशन्ति।
(ख) वृक्षाः किं रचयन्ति?
उत्तर – वृक्षाः वनं रचयन्ति।
(ग) विहगाः कुत्र आसीनाः।
उत्तर – विहगाः शाखादोलासीनाः। अथवा विहगाः शाखादोलायाम् आसीनाः।
(घ) कौतुकेन वृक्षाः किं पश्यन्ति?
उत्तर – वृक्षाः कौतुकेन स्वप्रतिबिम्बम् पश्यन्ति।
5. समुचितैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयत- (उचित पदों से रिक्त स्थान भरिए)
| विभक्तिः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमा | गजः | गजौ | गजाः |
| अश्वः | ______ | ______ | |
| द्वितीया | सूर्यम् | सूर्यौ | सूर्यान् |
| ______ | ______ | चन्द्रान् | |
| तृतीया | विडालेन | विडालाभ्याम् | विडालैः |
| ______ | मण्ड़ूकाभ्याम् | ______ | |
| चतुर्थी | सर्पाय | ______ | सर्पेभ्यः |
| ______ | वानराभ्याम् | ______ | |
| पञ्चमी | मोदकात् | ______ | ______ |
| ______ | ______ | वृक्षेभ्यः | |
| षष्ठी | जनस्य | जनयोः | जनानाम् |
| ______ | ______ | शुकानाम् | |
| सप्तमी | शिक्षके | ______ | शिक्षकेषु |
| ______ | मयूरयोः | ______ | |
| सम्बोधनम् | हे बालक! | हे बालकौ! | हे बालकाः! |
| नर्तक! | ______ | ______ |
उत्तर –
| विभक्तिः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमा | गजः | गजौ | गजाः |
| अश्वः | अश्वौ | अश्वाः | |
| द्वितीया | सूर्यम् | सूर्यौ | सूर्यान् |
| चंद्रम् | चंद्रौ | चन्द्रान् | |
| तृतीया | विडालेन | विडालाभ्याम् | विडालैः |
| मण्डूकेन | मण्ड़ूकाभ्याम् | मण्डकैः | |
| चतुर्थी | सर्पाय | सर्पाभ्याम् | सर्पेभ्यः |
| वानराय | वानराभ्याम् | वानरेभ्यः | |
| पञ्चमी | मोदकात् | मोदकाभ्याम् | मोदकेभ्यः |
| वृक्षात् | वृक्षाभ्याम् | वृक्षेभ्यः | |
| षष्ठी | जनस्य | जनयोः | जनानाम् |
| शुकस्य | शुकयोः | शुकानाम् | |
| सप्तमी | शिक्षके | शिक्षकयोः | शिक्षकेषु |
| मयूरे | मयूरयोः | मयूरेषु | |
| सम्बोधनम् | हे बालक! | हे बालकौ! | हे बालकाः! |
| नर्तक! | हे नर्तकौ! | हे नर्तकाः! |
6. भिन्नप्रकृतिकं पदं चिनुत- (भिन्न प्रकृति वाला पद चुनिए)
(क) गङ्गा, लता, यमुना, नर्मदा।
उत्तर- लता
(ख) उद्यानम्, कुसुमम्, फलम्, चित्रम्।
उत्तर- चित्रम्
(ग) लेखनी, तूलिका, चटका, पाठशाला।
उत्तर- चटका
(घ) आम्रम्, कदलीफलम्, मोदकम्, नारङ्गम्।
उत्तर- मोदकम्
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit (Ruchira)
- प्रथम: पाठ: – शब्दपरिचय: – I
- द्वितीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – II
- तृतीय: पाठ: – शब्दपरिचय: – III
- चतुर्थ: पाठ: – विद्यालयः
- षष्ठ: पाठ: – समुद्रतटः
- सप्तम: पाठ: – बकस्य प्रतिकारः
- अष्टम: पाठ: – सूक्तिस्तबकः
- नवम: पाठ: – क्रीडास्पर्धा
- दशमः पाठः – कृषिकाः कर्मवीराः
- एकादशः पाठः – पुष्पोत्सवः
- द्वादशः पाठः – दशमः त्वम असि
- त्रयोदशः पाठः – विमानयानं रचयाम
- चतुर्दशः पाठः – अहह आः च
- पञ्चदशः पाठः – मातुलचन्द्र
